Regjeringa lovar kommunane over 4 milliardar meir neste år – KS er skuffa

Kommunal- og distriktsminister Bjørnar Skjæran (Ap) meiner milliarddrysset til regjeringa styrkjer kommuneøkonomien.

– Slik kan kommunane levere gode tenester til innbyggjarane sine innanfor skule, barnehage og eldreomsorg også i framtida, seier han til NTB.

Reknar ein med dei 1,6 milliardane som kom i revidert nasjonalbudsjett, og som blir vidareførte neste år, ligg det meir i 2025-potten enn det som vart varsla i kommuneproposisjonen i vår.

– Den reelle veksten frå då kommuneproposisjonen vart behandla, er på 5,8 milliardar, seier Skjæran.

– Har ein stor jobb å gjere

KS-styreleiar Gunn Marit Helgesen er likevel ikkje fornøgd med milliardløftet frå regjeringa.

– Vi er svært overraska og skuffa over at nødropet vårt ikkje har fått gjennomslag, seier ho til NTB.

Stortinget har no ein stor jobb å gjere i budsjettforhandlingane for å sikre velferdstenester i heile landet, meiner ho.

– Det handlar om helse, skule, barnevern, barnehagar, fritidsklubbar, heimehjelp og alle dei andre kommunale tenestene. Eg føreset faktisk at vi blir høyrde.

Kriseresultat

Bakgrunnen for KS’ reaksjon er den krevjande økonomiske situasjonen mange kommunar står i. 2024 markerte eit botnår for kommuneøkonomien, med 58 prosent av kommunane i landet i underskot, viser ein analyse frå KS i sommar.

– Det er nesten 40 år sidan resultatet var like svakt som i 2024, uttalte avdelingsdirektør Rune Bye for kommuneøkonomi i KS.

Regjeringa har lova å få skuta på rett kjøl, og i år fekk kommunane ein rekordauke på rundt 15 milliardar kroner.

– Er det nok med 4,2 milliardar?

– Det er mange kommunar som ikkje har klart å gjennomføre den omstillinga som er nødvendig fort nok, seier Skjæran.

– Ei veldig vanskeleg øving

Han peikar på den demografiske utviklinga som hovudutfordringa.

– Vi blir stadig fleire eldre i kommunane. Samtidig flyttar ungdommen ut, og færre er i yrkesaktiv alder i kommunane.

– Det å klare å flytte ressursar over frå oppvekst til helse og omsorg i kommunane, samtidig som du skal ha gode tenester til den oppveksande generasjonen, det er ei veldig vanskeleg øving.

– Om du kan vere konkret, kva er det kommunane må bli flinkare til?

– Det handlar om trygg økonomisk styring, svarer Skjæran.

– Kryp langs «golvet»

Helgesen meiner likevel at regjeringa kryp langs «golvet» ho sjølv varsla som eit botnnivå då kommuneproposisjonen vart lagt fram i vår.

– Det blir kutta og omstilt allereie i stor stil rundt om i kommunar og fylkeskommunar. Omstilling til færre unge og fleire eldre kostar. I dag er mange lokalpolitikarar skuffa på vegner av innbyggjarane. Den skuffelsen deler eg.

Regjeringa foreslår ifølgje henne null kroner til å løyse kollektivkrisa.

– Det er oppsiktsvekkjande. KS har nyleg dokumentert at nye kollektivkontraktar har ein prisvekst på 30 prosent. Dette går ikkje lenger! Her må overføringane til fylka mykje opp. Viss ikkje, blir det rutekutt, auka prisar eller begge deler.

Slik blir pengane fordelte

Dei 4,2 milliardane skal hjelpe kommunane med å handtere auka kostnader. 1,3 milliardar kroner skal dekkje kostnadene til at fleire eldre treng hjelp.

Frå neste år blir også pensjonsutgifter rekna med når ein bereknar pris- og lønnsauken i kommunane.

Kommunane får 85 prosent av dei ekstra pengane, medan fylkeskommunane får 15 prosent. Omrekna til reine pengar vil kommunane få 3,2 milliardar, medan fylkeskommunane får 1 milliard.

Regjeringa gjer ingen endringar i inntektssystemet, noko som betyr at fordelinga følgjer same mønster som i år.

(©NTB)