Den første utstillinga lokka 1300 besøkande – og dronninga. Inngangen til galleriet er til venstre for låvebua. I motsett ende ligg kurs- og selskapslokalet.

Frå kyr til millionkunst

Etter at skrapesjuka tømde fjøsen for dyr, sat Gøril med ein tom låve og ein vill idé. No heng arbeida til dei største samtidskunstnarane i landet mellom stolpane der sauene stod.

NPK – Heidi Molstad Andresen NPK – Heidi Molstad Andresen
Publisert
Somme rista på hovudet då Gøril Guddal investerte millionar i eit galleri langt frå folk. Dei vart stille då det brått var bilkø langs heile dalen.
På avstand ser han ut som ein vanleg låve. Kjem du nærare, dukkar det opp overraskingar.

– Altså, det eksploderte jo med ein gong. Det strøymde til med folk, både fordi det var gode kunstnarar, men truleg også på grunn av det eksotiske i at nokon hadde laga eit så stort galleri i ein låve oppi ein pitte liten dal.

Gøril Guddal (64) ler framleis litt overvelda når ho fortel om våren 2014, då ho opna galleri på heimgarden i Guddal i Kvinnherad kommune. Ho hadde invitert Harald Stanghelle til å stå for den formelle innviinga og utstillingsopninga denne maidagen. Han hadde sjølvaste Laurdagsrevyen med på slep.

– Utstillinga var med Håkon Gullvåg, Ørnulf Opdal og Hariton Pushwagner, og like etter kom dronning Sonja på besøk. Då var det vel rundt 1300 menneske som strøymde til her og parkerte langsmed vegane rundt om i heile dalen. Eg fekk heilt sjokk!

Sanerte sauen

Etter fleire år som byjente vende Gøril heim og starta eit galleri i Rosendal sentrum. I 2009 overtok ho garden i Guddal etter foreldra. Han er ein av 15 gardar i grenda. Som lita hugsar Gøril det stod kyr på båsane heime, men då faren på 60-talet tok seg arbeid utanfor, vart fjøsen i staden fylt med sau og gris og høner. På midten av 90-talet vart det likevel brått slutt:

– Det kom skrapesjuke på nabogarden, og me måtte sanere og rive all innreiing i fjøsen. Foreldra mine bygde ny innreiing etterpå, men kom aldri i gang att med dyr. Eg trur dei mista litt piffen.

På dette tidspunktet hadde foreldra allereie begynt med turisme som attåtnæring og bygd opp Guddalstunet med to nye utleigehytter. Dei hadde òg fått flytta og sett i stand eit gammalt vestlandshus frå Rosendal på tunet. Etter kvart vart også dei 55 måla med dyrka mark pakta bort.

Då lokalet Gøril leigde i Rosendal skulle rivast, kom difor ideen om å gjere låven om til galleri fort.

Det skorta ikkje på kunstnarar som heia og fortalde at mangelen på gode utstillingslokale var stor over heile landet. Men det mangla heller ikkje på kjenningar som meinte at den omfattande ombygginga Gøril såg for seg, var galskap.

Den vesle løa nedst på tunet har vevutstilling i sommar. Det kvite vestlandshuset bak er kafé.

– Eg visste jo at om eg skulle lokke folk opp i dalen, kunne eg ikkje gjere noko halvvegs. Eg måtte lage eit forskrekkeleg fint galleri. Då måtte eg også «makse» storleiken og gje det ei urban kjensle, slik at det matcha dei finaste galleria i Noreg. Ha det finaste golvet, påkosta lysanlegg – ta det heilt ut, sant?

Ho humrar.

– Det var jo eit skikkeleg stunt og dristig som berre det. Men eg hadde ei magekjensle av at det kanskje kunne gå heilt fint. Tanken var at viss eg kunne skape noko alle kunstnarane vart fornøgde med, så ville også kundane bli nøgde.

Tre tak

Om låven jamt over var lang og smal, var han annleis i høgda. Den første delen av løa vart sett opp i 1898, før det på 1950-talet kom eit påbygg vendt mot tunet. Det siste tilskotet, som er galleridelen i dag, vart bygd på 70-talet.

I alle tre tidsepokane hadde dei bygd taka i ulike høgder.

– Det var ikkje anna å gjera enn å heise og skifte heile taket og leggje ein ny dragar frå ein ende til ein annan. I galleridelen reiv me veggane òg, slik at berre reisverket stod att. Sjølv om alle materialar er nye, vart forma på nybygget heilt likt det gamle. Til og med søylene her inne er tru kopi, fortel Gøril.

Glaskunst av Ulla-Mari Brantenberg og bilete av Tore Hansen.

Millionverksemd

6,5 millionar har galleriet på 200 kvadratmeter kosta. Då har ikkje Gøril rekna med den ekstra millionen ho brukte på lage selskaps- og kurslokale på høyloftet ei stund etter.

Sjølv optimisten Gøril hadde nemleg ikkje sett for seg kor fort kapasiteten i kafeen i vestlandshuset på tunet skulle kome til å bli sprengd, og at ho ville trenge eit ekstra serveringslokale så raskt. I dag er det rosendalsrestauranten Gjøa som driftar kafeen. Dei tek seg òg av matserveringa når det blir dekt til bryllaup og jubileum på høyloftet.

Det openberre spørsmålet er om ei slik storinvestering kan svare seg på ein plass såpass utanfor allfarveg. Svaret vil kanskje overraske mange.

– Det beste året selde eg for 5,6 millionar, men eg har også vore under tre millionar eit anna år. Sjølv om spennet er stort, kan eg ikkje anna enn å seie det går godt. Men eg får ikkje offentleg stønad til drifta, så eg er heilt avhengig av å selje kunst.

Taket er løfta maks for å gje optimale lysforhold og rom til kunsten. Sjølv om alt her inne er nytt, er forma ein tru kopi av den gamle låven.

Ei levande bygd

Utbodet i galleriet famnar difor breitt, med både bilete, skulptur, keramikk, glas, smykke og tekstil. I løpet av åra har ho stilt ut arbeida til store namn som Kjell Nupen, Magne Furuholmen, Bjarne Melgaard, Per Kleiva, Sverre Bjertnæs og dronning Sonja.

I tillegg til kremen av norske samtidskunstnarar har ho alle desse åra også sett til at regionale og lokale kunstnarar er representerte i programmet.

Det kvite vestlandshuset er flytta opp frå Rosendal og gjort om til kafé. Den raude hytta i bakgrunnen var i si tid utleigehytte, men tener i dag som kårhus.

– Eg er stolt av å ha eit moderne galleri med Noregs beste kunstnarar langt oppi ein dal, og å vera ein del av ei levande bygd.

– Difor har eg også engasjert meg i alle grunneigarlaga her. Eg vil at kunsten skal vere ein del av bondelandet. Eg skal ikkje tilføre jåleri og kunstige ting, det skal vere ein naturleg dal med naturleg drift. Bøndene er så viktige, og dei skal få drive i fred.

Sjølv om galleriet held ope frå påske og først stengjer i september, er det knapt noko tidspunkt på dagen det ikkje er kundar innom. I tillegg har ho ope ei tid før jul.

Presten og klokkaren

Og kundane? Dei kjem også frå fjern og nær, fortel Gøril. Både båtfolk og dei lokale vandrar ofte til fots, på turvegen gjennom kulturlandskapet frå Rosendal. Langvegsfarande tek bilen, medan dei store gruppene kjem i buss for å få omvising og lunsj. Gøril fortel gjerne om både galleriet og kunstnarar og det gamle klyngetunet, som i si tid låg under baroniet i Rosendal.

Sistnemnde sine mange sommarkonsertar er vesentleg for gallerisuksessen, påpeiker ho. Baroniet, som mellom anna husar kammermusikkfestivalen til Leif Ove Andsnes, trekkjer turistar. Dei er på si side glade for å ha fått fleire tilbod i feriebygda si. Truleg dryp det andre vegen òg.

Galleriet har også butikkdel med kunst og brukskunst. Det er ope frå påske til september og ei tid før jul.

– Dette har blitt så mykje meir enn eg drøymde om, det er eit skikkeleg eventyr. Det er knapt noko tidspunkt på dagen det ikkje er kundar innom.

Neste år skal ho overføre drifta av garden til sonen og tilsetje ein ny dagleg leiar av galleriet. For ja, etter 32 år som gallerist går ho delvis av med pensjon. Til liks med sine eigne foreldre kjem ho framleis til å bli buande på tunet. Å gje seg har ho ingen planar om. No skal ho gje full gass med målekursa og dei andre arrangementa på høyloftet:

– Det blir ein glidande overgang, og no er også framtida sikra. For løa er jo heller ikkje ferdig. Det er mykje areal som ikkje er i bruk og som berre ventar på å bli utvikla.

(©NPK)

Parkeringsplassen er stor. På det travlaste står det likevel bilar langsmed heile vegen.
ntb kultur innenriks

VÅRE MEST LESNE SAKER DEN SISTE VEKA

Siste nytt

Laga med Labrador CMS