Refleks: Mat og sparing

Foreldra mine tok ein gong tog frå Oslo til Stavanger. Etter ei tid tok mor mi opp ein pose med sukkertøy og baud far min. Eit par timar seinare baud ho fram sukkertøya på nytt. Då sa far: «Skal vi ha endå meir?» «Ja», sa mor, «her skal det ikkje sparast».

Vi ler av dette no. Men generasjonen som vart borte med foreldra våre, er erstatta av ein generasjon av storforbrukarar.

Vi kastar for mykje av det vi kjøper. Kvar nordmann kastar 51 kilo mat per år. For eit hushald med 2,2 personar utgjer det om lag 5600 kroner, d.v.s. om lag 11 % av matutgiftene. Den delen av maten vi verkeleg et, utgjer om lag 10,4 % av forbruket vårt. I 1958 var det 40 %.

Innhaldet i matforbruket har endra seg mykje. Innslaget av finare og dyrare varer i kosten har auka. Meir kjøt og mindre graut, meir biff og mindre lungemos, meir brokkoli og mindre kålrot. I staden for brødskive med pålegg et vi pålegg med skive under. Poteter - som i lange tider var det vi overlevde på i Noreg - er knapt å sjå på middagsbordet hos dei unge. Og godteri vil vi unne oss ofte. For vi meiner vi fortener det. Hadde vi hatt dei same varene på menyen og utnytta maten slik dei gjorde i 1950-åra, kunne vi ha greidd oss med langt under 10 % matutgifter.

Når ein så veit at bonden sin del av prisen på eit brød utgjer om lag ei krone, er det urettferdig om bøndene får mykje av skulda for dei matvareprisane vi har.

Dei som klagar over vareutvalet i butikkane, må iallfall ikkje klaga over prisane, og omvendt. Lagertida for kvart produkt aukar når butikken skal ha tjue sortar yoghurt og ti sortar ketchup. Med datostempling blir det då meir som ligg for lenge og truleg blir kasta. Dette svinnet må forbrukarane betale for, og miljøet lir.