Eit nytt tidsskilje for Den norske kyrkja

Det er snart ti år sidan det blei bestemt at statskyrkja skulle avviklast, men først frå årsskiftet i år tok den nye trussamfunnslova til å gjelda. Lova inneber at Den norske kyrkja skal behandlast meir likt med andre trussamfunn. Kva tenkjer norske biskopar om det? Betyr det at vi får ei ny kyrkje?

— Det fine no er Storting og regjering har forplikta seg til at tru og livssyn har ein positiv verdi. Det å tru og det å utøva ein religion er både ein rett folk skal ha og eit positivt bidrag i eit lokalsamfunn. Det er ein offensiv trus- og livssynspolitikk. Vi snakkar ikkje lenger om ein nøytral, men ein open livssynspolitikk. Eg synest det er ein veldig framtidsretta måte å vera kyrkjeleiar på inn i ei ny tid, seier biskop i Oslo, Kari Veiteberg.

Særstilling i Grunnlova

Veiteberg peikar samtidig på at Den norske kyrkja gjennom Grunnlova framleis står i ei særstilling blant trussamfunna i Noreg.

— Med 3,6 millionar medlemmer er Den norske kyrkja absolutt det største trussamfunnet i Noreg. Vi ønskjer å halda fram med vera ei landsdekkjande folkekyrkje. Det står det også i Grunnlova at vi skal vera. Vi har ei særstilling i forhold til den tradisjonen og det verdigrunnlaget Noreg byggjer på, utdjupar ho.

Endringar som forpliktar

Som biskop kjenner Veiteberg på at ho har ei forplikting til å vera ein viktig aktør i samfunnet til å byggja rom for tru og livssyn. Ho håpar også Kyrkja greier å visa at ein kan utgjera ein forskjell, og at staten ser verdien av å ta vare på dei mange kyrkjene rundt om i landet.

— I og med at Noreg ikkje har så mange borger og slott, håpar eg staten ser verdien av å skjøtta dei mange kyrkjeromma rundt om i landet på ein god måte. Det får ikkje kyrkja til åleine.

Veiteberg håpar også at folk vil halda fram å døypa seg.

— Eg tenkjer at det er ein rikdom for alle menneske å bli døypt, same kva alder dei er i. Det er litt av oppdraget mitt.

— Betyr det at du er optimistisk med tanke på framtida til Kyrkja?

— Eg er optimistisk på ein måte, men eg har òg eit stort ansvar for å få folk til å vera medlemmer i denne kyrkja. Eit ansvar for at folk ikkje berre tek oss for gitt, men at folk ser at Kyrkja også har eit rom for dei. Utan å rappa folk frå andre livssyn, tenkjer eg at den kyrkja eg er leiar for, har noko godt å fara med.

— Eit steg i rett retning

Også biskop i Bjørgvin, Halvor Nordhaug, er positiv til den nye trus- og livssynslova.

— Det som er positivt er at vi får ei lov som uttrykkjeleg løftar fram trus- og livssynssamfunn som eit positivt bidrag i samfunnet. Det er ikkje ei lovgjeving som er styrt av frykt for religion slik ein til dømes har i Frankrike.

Den nye lova er heller ikkje styrt av ei lovgjeving om at styresmaktene ikkje skal ha noko med trus- og livssynssamfunn å gjera, slik som i USA, seier Nordhaug, som er svært nøgd med måten den norske trussamfunnslova er forma på.

Sjølv om Den norske kyrkja no er meir likestilt med andre trus- og livssynssamfunn, strekar han på same måten som Veiteberg under at Den norske kyrkja framleis har ein spesiell posisjon i Grunnlova.

— Grunnlova veg nok tyngre enn den nye trus- og livssynslova, samtidig er den nye lova er eit steg vidare i skiljet mellom stat og kyrkje. Etter mi meining er det eit rett steg. Statskyrkja var ein uhaldbar konstruksjon i eit moderne samfunn og høyrde til i ei anna tid, seier Bjørgvin-biskopen.

— Trur det mest blir som før

Nordhaug trur ikkje den nye lova kjem til å få nokon særlege endringar for stillinga til Den norske kyrkja i samfunnet. Han peikar på at kyrkja framleis får økonomisk støtte både frå staten og kommunane, og på at fleire kyrkjelege handlingar framleis står sterkt i samfunnet. Ikkje minst meiner biskopen det har mykje å seia at kongehuset støttar aktivt opp om kristne tradisjonar.

— Den noverande kongen fann det til dømes naturleg at det skulle stå i Grunnlova at kongen framleis skal vera medlem av Den norske kyrkja — sjølv om Stortinget eigentleg ikkje var innstilt på det.

— Slike ting trur eg betyr meir enn det som står i ei lov. Det gjev eit veldig sterkt signal om at Noreg er eit land med sterke kristne tradisjonar. Vi har også ei kyrkje som famnar fleirtalet av folket og som Stortinget støttar opp om gjennom ei opningsgudsteneste i Oslo domkyrkje kvart år. Den norske kyrkja har dessutan ein direkte link til kvar einaste kommune i landet som er med på å finansiera kyrkjene rundt om i landet, seier Halvor Nordhaug, som meiner folk flest vil oppleva kyrkja som før.

— Pandemien viktigare enn lovendring

Heller ikkje biskop i Møre, Ingeborg Midttømme, trur at den nye trussamfunnslova vil føra til at vi får ein ny type kyrkje. Ho er overtydd om at det som blei vedteke om Kyrkja då Grunnlova blei endra i 2012, ligg fast. Der heiter det at Den norske kyrkja framleis skal vera ei folkekyrkje.

— Den nye felleslova for trus- og livssynssamfunn er ein konsekvens av grunnlovsendringane, men der staten har forplikta seg til å støtta trus- og livssynssamfunn fordi det er eit viktig fellesgode i samfunnet vårt, seier ho.

Midttømme er ikkje bekymra for den nye lovendringa og meiner det Kyrkja no må vera mest offensiv overfor, er utfordringane som følgje av koronapandemien.

— I to år på rad har vi ikkje kunna samla folk til fulle hus i påska og heller ikkje sist jul, som er den store kyrkjehøgtida for folk. Det er ein mykje større fare for folkekyrkja, seier ho.

Møre-biskopen peikar samtidig på undersøkingar som viser at mange fleire enn før har delteke på tilboda til Den norske kyrkja under pandemien, fordi Kyrkja har vore tilgjengeleg digitalt.

— I Møre var 83 prosent av medlemmene i Den norske kyrkja innom Kyrkja i fjor, sjølv om kyrkjene stort sett var lukka. Viss du tek med dei andre kristne kyrkjesamfunna i Møre og Romsdal fylke, betyr det at over 200.000 personar var innom kyrkja.

Midttømme meiner dette er veldig mange, og noko som er svært underkommunisert.

— Eg tenkjer at utfordringa for Kyrkja no er om vi klarar å vera fysisk til stades når samfunnet opnar igjen — og til stades for dei som gjennom ulike plattformer har funne ein veg inn i Kyrkja — slik at dei kan ta steget ut frå det digitale rommet til det fysiske rommet og oppleva fellesskap på den måten. Der ligg engasjementet mitt no, seier Ingeborg Midttømme.