– Dette er berre starten

– Innsjøen har me visst om i over ti år, men folk vil ikkje tru det før dei ser det med eigne augo. Innsjøen som er komen, er berre starten. Han skal verta minst dobbelt så stor, seier Bakke til HF tysdag.

Same morgon fekk han både vita og sjå at mange av heismastene i sommarskitrekket har falle.

Sjå korleis det såg ut ved skisenteret 28. august – før mastene kollapsa – her (video: Sigbjørn Linga):

Spådde vanskar

I 2019 skreiv Bakke, tilknytt Institutt for geovitskap ved Universitetet i Bergen, ein kort analyse av effekten av snøkanonar på Folgefonna. Jondølingen opplyste at isen den gongen var mindre enn fem meter tjukk ved påstiginga til heisen. No er han altså heilt borte.

Han spådde at det vil verta ein innsjø i botnen av trekket når isen trekkjer seg attende, og at denne kan gjera det vanskeleg å nytta heisen. Det same året var det observert ein vasspegel på venstre side av brefallet.

Vidare peika Bakke på at isen ved ei av mastene høgare oppe i trekket var i ferd med å verta svært tynn, og at fjell var i ferd med å koma fram i dagen på høgre side. Dette området utgjer ein terskel. Brefallet får is tilført frå høgare oppe på Nordfonna, men denne tilførsla vil stoppa heilt når koplinga ved terskelen vert kutta.

– Når istransporten frå toppen av breen stoggar, vil breen stagnera og smelta relativt raskt vekk, skreiv Bakke.

Ifylgje professoren kunne snøkanonar hjelpa til med å ta vare på den tynne isen nedst i trekket, men ikkje bøta på problemet høgare oppe.

– Det kjem ikkje til å verta tilførsle av is lenger. Då kjem isen til å smelta. Dei som skal starta skisenter, må finna ut korleis dei skal driva eit skitrekk på vatn, seier han til HF seks år seinare.

– Liten sjanse

På ein god vinter kan det falla 15 meter snø på fonna. Bakke utelukkar ikkje at breen kan veksa litt igjen om området får fleire solide snøvintrar på rad, av det slaget ein hadde på midten av 1990-talet.

– Men i og med at smeltesesongen har vorte nesten dobbelt så lang, er sjansen for det veldig liten. Breen er i veldig rask endring, seier han.

Vanlegvis vil ein isbre rykkja litt fram om våren. Bakke er ikkje overtydd om at det kjem til å skje ved skisenteret i 2026. Hans spådom er at innsjøen vil koma fram nok ein gong og verta endå større enn i år. I kor mange år det framleis vil vera isbre å sjå ovanfor parkeringsplassen ved skitrekket, er det vanskeleg å seia.

Master i skiheisen har kollapsa fleire gonger før, men har vorte sette opp att. Bakke seier det er mogeleg å gjera det same igjen, men at den raske utviklinga den siste tida truleg vil gjera det lite tenleg å leggja ressursar i det.

Ei teoretisk, men mellombels løysing kunne ha vore å fylla steinmassar i området der innsjøen ligg. Professoren har sjølv kalkulert behovet til å vera 15.000 kubikkmeter – eit anleggsarbeid han reknar som heilt urealistisk på ein slik stad.

Bakke seier at det ikkje er farleg å gå på breen i området ovanfor velkomstsenteret så lenge ein har rett utstyr og kompetent leiing. Men etter kvart som breen trekkjer seg tilbake i eit område med bratt terreng under isen, kan det falla delar av han som kan rulla ned og skapa bølgjer i innsjøen og potensielt farlege situasjonar.

Skuffa over rot

Førre helg var Jostein Bakke ein av innleiarane på eit seminar om Folgefonna i Kabuso i Øystese. Der påpeika han at det har vore kjent lenge at noko dramatisk kom til å skje i området ved skisenteret.

Vidare gav han uttrykk for at han er skuffa over at ingen så langt har teke ansvar for å rydda opp i området ved skiheisen, slik at det vert tilgjengeleg for folk igjen.

Ifylgje han er ymse rot, ureining og bos å finna i området. Til dømes står ei trakkemaskin att på isen på «feil» side av innsjøen. På den høgre sida av heistraseen ligg ei lang rekkje med røyr som strekkjer seg oppover fjellsidene attmed breen. Dei er del av snøproduksjonsanlegget som vart forsøkt installert i fjor haust. Anlegget, som er støtta med éin million kroner frå det kommunale vekst- og strategifondet, vart aldri teke i bruk før konkursen råka Visitfonna AS. 

Om anlegget hadde kome på plass for fem år sidan, hadde ein kanskje makta å bremsa bresmeltinga og halda fram drifta av sommarskisenteret i nokre år til, seier Bakke.

Han synest det er pinleg at innfallsporten til nasjonalparken er prega av rusk og rask, attåt ein stor brakkerigg som ifylgje han er prega av forfall og lekkasjar. Han minner om at Jondal har status som nasjonalparklandsby.

– Det fyrste som må gjerast, er å rydda opp, seier han.

Ser potensial

Bakke har vore i møte med Ullensvang kommune i samband med kjøpet av velkomstsenterbygget tidlegare i år. Han ser ikkje bort frå at området utan skitrekket framleis kan verta eit godt utgangspunkt for breturar og kanskje ein forskingsbase eller eit testsenter for utstyr. Også ei form for formidlingssenter kan ein sjå føre seg, men eit slikt tiltak kan det verta tungt å finansiera, spår han.

Universitetet i Bergen har fleire prosjekt på Nordfonna og har stor nytte av den gode tilgangen i form av Folgefonnvegen. Bakke utelukkar ikkje at universitetet og det nye fjellsenteret i Bergen kan engasjera seg i området.

– Det kan nok gjerast mykje med turistbiten, men eg er mest oppteken av mogelegheitene innan forsking. Det er unikt at me to timar frå universitetet har tilgang til ein bre. Det vil me utnytta, seier han.