Godt nyttår!

– Skulen har altfor mykje vore noko alle skal tilpassa seg til, og «kundane» har ikkje hatt «vareval», skriv Steinar I. Bergo, pensjonert rådgjevar og lektor.

Tradisjonelt hadde me tre nyttår i skuleverket: nytt kyrkjeår, nytt kalenderår og nytt skuleår. Det fyrste er avskaffa, men dei to siste består. I desse dagar startar skulane over heile landet. Det knyter seg store voner til tiltaket som kanskje er det eine av to i fylket der «tilpassa opplæring» vert gjennomført. Skulefolk, fyrst og fremst rådgjevarar, og NAV må bruka Hjeltnes produksjonsskule som ein stad der ungdommar kan, med utgangspunkt i sine behov, verta «henta inn» frå der dei er, og få den tilpassinga dei treng til ein ny start. Eg trur ikkje det er ungdommane det er noko gale med, men mangelen av å gjennomføra klisjeen «tilpassa opplæring»! Reform -94 var ei ulukke både for ungdommane og for yrkesopplæringa i landet vårt. Bra at alle fekk ein rett til tre års vidare utdanning, men fokuset og styringa mot studiekompetanse gjorde yrkesutdanninga til ei andrerangs utdanning. Resultatet ser me i dag i mangelen på praktikarar. Rett skal vera rett, eg kjenner eit tilfelle der ein elev frå VG1 gartnar etterpå tok høgare utdanning. Eg veit òg om elevar som prøvde seg på studiekompetanse og mislukkast. Slike sit gjerne att med ingenting. Den auka teoretiseringa på yrkesfag har gitt mange to slitsame år før dei kan forlata pulten og driva med det dei har interesse for. For nokre vert desse to åra øydeleggjande, og me får mange sluttarar.

Det er eit merkeleg syn på kompetanse at han ligg i det å kunna læra teori. «Teori skal vera noko som ikkje førekjem i praksis», har eit klokt hovud sagt. Ein stad i Noreg hadde eg ein elev som ikkje fiksa teori. Eit par år seinare stod han og grov med ei stor gravemaskin rett utanfor skulevindauga. For nokre dagar sidan gjekk eg forbi ein kjempekran der ein mann sat 50 meter over bakken og styrte monsteret. Frå mitt tidlegare liv på Hjeltnes gartnarskule observerte eg handlaget til gartnarar som planta blomar. Det er ikkje ein ting som er kunnskap og kompetanse, men mange ulike evner og dugleikar. Me treng sjølvsagt ein del teoretikarar som skal vidareutvikla kunnskap på mange felt. Desse må òg få tilpassa opplæring i den vidaregåande skulen. Slik det no er, og skulen gjerne vert ein slags «minste sams multiplum», får dei truleg for få utfordringar.

Dersom skulen hadde vorte leia som ei bedrift som måtte produsera det kundane ville ha, så måtte ho justera seg etter behova. Skulen har altfor mykje vore noko alle skal tilpassa seg til, og «kundane» har ikkje hatt «vareval». Eg var ein del av dette systemet i nesten 40. år. Det er ikkje ungdommane det er noko gale med, truleg er dei minst like bra som me var ein gong, men «produktet» skule må tilpassast «kundane»/ elevane. Produksjonstapet består elles av kostnaden med sluttarane både økonomisk og menneskeleg!

Eg har stor tru på Hjeltnes produksjonsskule, men det krev at alle gode skulekrefter i Hordaland og på Hjeltnes tilpassar produktet til kundane!

Godt nytt skuleår!

Steinar I. Bergo,

pensjonert rådgjevar og lektor