– Eg kjenner meg ikkje 100 år gamal

Så annsam som Mina Næss har vore, skulle ein ikkje tru at ho planla å verta 100 år.

Det vart ho altså likevel. Torsdag 23. april er den store dagen, som måtte passera mest i stille. Skulda har koronaviruset, som sette ein stoppar for den planlagde familiefesten med 38 deltakarar 5. april. Vona er å ta alt att seinare.

Sjølv er Mina for tida delvis isolert i omsorgsbustaden i Rokabrekka i Øystese, som følgje av smitterisikoen, utan at det har stort å seia reint praktisk. Jubilanten klarar seg nemleg framleis godt åleine og steller seg sjølv.

Ho har jamleg telefonkontakt med mellom andre døtrene og med systera på 91 og svigerinna på 101 (!) i Lærdal, og les både bøker, HF og Bergens Tidende for å halda seg orientert om det som går føre seg lokalt og elles i verda.

Frå gard til sjukepleie

Mina voks opp som det midtarste av fem sysken på ein gard i Lærdal, og lærte seg tidleg verdien av hardt arbeid. Frå dei var små, måtte borna hjelpa til heime, mellom anna med å mjølka dei 15 kyrne og hausta potetene på dei store åkrane.

Sidan utdanna Mina seg til sjukepleiar på Norske Kvinners Sanitetsforening i Oslo, der ho var under krigen. Tyskarane merka dei lite til på internatet, fortel Mina. I Oslo møtte ho Ingfred frå Øystese gjennom felles vener. Etter kvart flytta dei til Kvam, før dei gifta seg i eit stort gardsbryllaup i Lærdal i 1949.

Mina og Ingfred bygde fyrst verkstad på Stronde, før dei seinare bygde seg hus der. «Næssen» reparerte båtmotorar og var motorsagforhandlar, og kunne elles vøla det meste. Han var dessutan med og starta og dreiv fargehandelen på Øysteselandet.

Mina var fyrst tilsett ved sjukehuset på Voss, før ho fekk jobb på Øysteseheimen og Toloheimen. I fleire år tok ho berre nattevakter. Arbeidet gav sjukepleiaren seg ikkje heilt med før ho var 72.

– Eg lika arbeidet og var frisk, og etter alderen er eg det enno, seier ho.

Heldt seg aktiv

Mannen, to år yngre enn henne, døydde i 2004. Tre år seinare, som 87-åring, flytta Mina frå huset på Stronde til Rokabrekka.

– Eg måtte ta dagane som dei kom. Det var ikkje anna å gjera, seier Mina.

Ho heldt seg i aktivitet ved å engasjera seg i mellom anna saniteten, husmorlaget og pensjonistlaget. Ho og Ingfred reiste i årevis saman med eit venepar med bubil til store delar av Europa, og ho var ofte med når han var på ymse forhandlarturar. Seinare deltok ho trufast på turane til pensjonistlaget både i lokalmiljøet og til fjernare reisemål. På eiga hand gjekk ho mange turar, særleg over Torpe, Gartveit og Myrane. No er radiusen ein del mindre, men framleis kjem 100-åringen seg til butikken med rullator.

– Eg må ha følgje når eg er ute og går fordi eg er svimmel, så eg er mindre ute enn før. Me har ein lang gang her, så eg går mange turar der kvar dag. Ein må gjera litt sjølv for å halda seg i rørsle, seier jubilanten.

Sjeldan utan gjeremål

I rørsle har ho til dei grader vore. Fyrst dei siste åra har avfunne seg med å vera litt unyttig. Tidlegare var ho av den typen som mest alltid strikka dersom ho sat i ro. Baking var ein annan geskjeft – lefser, potetkaker, kringler, vaflar, bollar og julebrød sytte Mina for at det aldri var mangel på i samkomer. Så seint som i 2018 kjevla ho ut tynne potetkaker, ei øving som ikkje er for kven som helst.

Jubilanten sjølv er helst smålåten i omtalen av seg sjølv.

– Eg har aldri sete med hendene i fanget. Sette eg med ned, hadde eg strikkepinnane. Og om ikkje det vert mykje av det, strikkar eg labbar enno. Eg har halde meg i aktivitet, og eg trur det er det som skal til – då følgjer hovudet med òg, seier Mina.

Dagleg drøs

Intervjuet med HF må Mina gjera via telefon ettersom viruset hindrar oss i å vitja henne. Einsam er 100-åringen likevel ikkje, sjølv om familien ikkje bur i Kvam, for i bufellesskapet møtest grannane dagleg.

– Her er det godt å bu. Me steller oss sjølve, og er det noko, kan me ringja etter hjelp. Kvar ettermiddag møtest me i stova. Så tek me med det me vil ha til kaffien. Det er kjekt å sitja og prata litt, seier Mina.

Ho har eit godt forhold til dei seks barneborna, som ringjer henne ofte. Denne månaden fekk ho gleda av å få oldebarn nummer 15, som ho av naturlege årsaker ikkje har fått møta enno.

I det store og heile finn ho svært lite å klaga over etter hundre år. Og fest – det vert det så snart viruset har fjerna den klamme handa over Noreg. Sjølv er ho ikkje engsteleg, men ho synest likevel utviklinga av viruset, som ho følgjer på fjernsynet, er litt skremmande. Vonleg når det ikkje Rokabrekka, der dei daglege trimturane i gangen enno ikkje er stogga av ei flaggermus i Kina.

– Eg kjenner meg ikkje som 100 år gamal, så lenge hendene kan verka og hovudet vera med. Eg har fått mykje ut av dagane og hatt eit langt og godt liv.

I ei tidlegare utgåve av artikkelen vart det opplyst at Mina fekk sitt fyrste oldebarn i april. Det ville vore oppsiktsvekkjande i ein slik alder, og er ikkje rett. Oldebarnet som kom i april 2020, var det 15. i rekkja. Artikkelen vart retta 25. april klokka 00.21.

Red.