Reinvaskande rapport skapar ny splid i Jondal

Ein advokatrapport reinvaskar ordføraren, eksrådmannen og tre i administrasjonen i Jondal kommune for ei rekkje sterke påstandar i eit varsel. Varslaren meiner ho er utsett for systematisk gjengjelding og at rapporten har manglar i innhald og metode.

Undersøkte noko

Ei rekkje påstandar vart framsette under overskrifta «Korrupsjon og privatpraksis» i eit varsel til kontrollutvalet i oktober 2016. Avsendaren var ein tilsett i kommunen som skal ha ført i pennen påstandar på vegner av seg sjølv og andre tilsette.Kontrollutvalet tok sjølv tak i nokre av elementa i skrivet, og fekk Indre Hordaland revisjonsdistrikt til å gjennomføra ei såkalla forundersøking i fjor. Konklusjonane er tidlegare omtala av HF. Dei inneheld generell kritikk retta mot handteringa av mellom anna innkjøps-, arkiv- og og habilitetsreglane.

Ville reinvaskast

Fleire tilsette var ikkje nøgde med avslutninga på saka og meinte mange påstandar vart hengande i lufta. Tidlegare landsbylos Sigrid Brattabø Handegard meinte skuldingane mot henne ikkje var kontrollerte godt nok, og at ho ikkje hadde fått høve til å svara for seg, korkje i forundersøkinga eller i ein tidlegare advokatrapport om arbeidsmiljøet i Jondal.Etter at ho fekk innsyn i det ikkje offentleggjorde varselet, lista ho i eit brev til kommunestyret i oktober i fjor opp fleire av skuldingane ho hadde fått retta mot seg frå personar ho omtala som «luskepuddingar», definerte som personar som spreier usanningar utan prov.Også påstandar som råka tidlegare teknisk sjef Sigbjørn Haugen, helse- og omsorgsleiar Marit Underhaug Klopstad, ordførar Jon Larsgard (Sp) og tidlegare rådmann Siv Helle Prestegard, var berre delvis kontrollerte av revisjonen.Difor tinga rådmann Reidar Isdal i vinter ein ny rapport frå det same føretaket som stod bak den fyrste: Advokatfirmaet Storeng, Beck & Due Lund DA (SBDL). Den nye rapporten har kosta kommunen om lag ein halv million kroner, som er meir enn den fyrste kosta. Målet var å få presise konklusjonar i undersøkingar som ikkje var gjennomførte tidlegare.

– Ingen prov på korrupsjon

Rapporten, datert 23. mars, går gjennom 18 påstandar frå varslaren på ei rekkje ulike område, til dømes tildeling av oppdraget med bygging av sjukeheimen, samanblanding av politikk og administrasjon, usanne opplysingar til kommunestyret, lønsjustering, detaljstyring, alliansar mellom nokre av dei nemnde personane, tilsetjingar, innkjøp, påverknad i politiske saker og tildeling av sjukeheimsplass.På punkt etter punkt vert påstandane avviste som udokumenterte av advokatselskapet. Konklusjonane er i hovudsak baserte på intervju og skriftlege innspel frå dei fem personane som påstandane er retta mot, pluss ti vitne.Konklusjonen til advokatfirmaet er at varslaren sine «påstander om korrupsjon bygger på rykter og baksnakk i kommunen. Det finnes ingen beviser, hverken skriftlige eller muntlige. (…) Kravene til bevis skjerpes når påstandene gjelder straffbare forhold, korrupsjon, som i vår sak. Det er ikke grunnlag for korrupsjonsanklager.»Advokatfirmaet meiner det er kritikkverdig å framsetja så grove skuldingar mot namngjevne personar utan prov. Påstandane er både ei stor last, øydeleggjande og ærekrenkjande, og råkar også kommunen, meiner advokatfirmaet. Varslaren burde ha kvalitetssikra fakta, og stettar truleg ikkje kravet til ei såkalla forsvarleg varsling etter arbeidsmiljølova om å ha handla i god tru, meiner SBDL.SBDL har funne kritikkverdige tilhøve i kommunen på enkelte punkt, mellom anna innkjøpspraksisen, slik også revisjonen gjorde i fjor, men meiner praksisen framstår som open og at det ikkje finst prov på at tilsette har søkt å skjula noko. Brot på innkjøpsreglar provar ikkje korrupsjon, heiter det.

Gjev råd om tiltak

SBDL meiner ryktespreiing kan vera sakleg grunnlag for åtvaring eller oppseiing. Ryktespreiing har vore og er eit problem i kommunen, meiner advokatfirmaet.SBDL meiner kommunen må følgja opp saka overfor varslaren, utan å spesifisera korleis, og minner om at vernet mot gjengjelding mot varslarar ikkje inneber at kommunen ikkje har rett til å gjennomføra «adekvate tiltak» overfor henne.Rådmann Reidar Isdal kalla 21. juni varslaren inn til eit møte 26. juni for å drøfta rapporten. Han viste til at rapporten tilrår å setja i verk tiltak mot baksnakking og ryktespreiing, og ville gjera kjent sine vurderingar av dokumentet. Han ville også orientera om at det var aktuelt å vurdera oppseiing, og slo fast at referatet frå møtet med merknader ville verta lagd i personalmappa til varslaren i ti år.Varslaren hadde då allereie sagt seg opp sjølv.

– Leitar etter ein syndebukk

Varslaren og hennar advokat, Birthe Eriksen, rettar sterk kritikk mot arbeidet med rapporten og meiner dokumentet er del av ei systematisk gjengjelding frå rådmannen som kulminerte med innkallinga til møtet i juni. Eriksen opplyste at varslaren ikje kom til å stilla i møtet. Ho har no hatt sin siste arbeidsdag i kommunen på grunn av ferieavvikling.I eit brev til rådmannen, gruppeleiarane, leiaren i kontrollutvalet og Arbeidstilsynet 24. juni skriv Eriksen at saka er snudd på hovudet når kommunen legg rapporten til grunn.– Han byggjer på så betydelege manglar, feil og svakheiter at han i realiteten legitimerer den systematiske gjengjeldinga varslaren har vorte utsett for, skriv ho.Varslaren meiner rapporten har manglar når det gjeld til dømes tilsvar, at vesentleg informasjon som er oppgjeven i intervju, er utelaten, og at forklaringane til dei omvarsla er påfallande like og prega av dårleg minne. Eriksen seier varslaren ikkje kjenner seg att i det som er referert frå advokatens samtalar med henne.Kommunen har leita etter ein syndebukk og nytta varslaren, meiner advokaten. Eriksen skriv at det å omdefinera varsel til ryktespreiing og usanningar undergrev autoriteten til varslaren og pulveriserer innhaldet i varsla. Ho meiner varslaren er utsett for gjengjelding både før og etter at ho fekk uløna permisjon i 2017 i kjølvatnet av dei tidlegare varslingssakene som førte til den fyrste advokatrapporten. Ifølgje Eriksen var bakgrunnen for permisjonen at det var umenneskeleg å vera på jobb. Ho skal ha vorte fråteken arbeidsoppgåver, tilgangar og opplevde mobbing og trakassering. Tilsette skal ha vorte bedne om å frysa henne ut og klaga på henne skriftleg, slik at ho sjølv ville slutta, hevdar advokaten.Ho skal ha vorte fortald at ingen hadde tillit til henne og at ho burde seia seg opp.

Avviser påstandane

Eriksen tok tilhøva opp fyrste gong i eit brev til gruppeleiarane, kontrollutvalsleiaren og Arbeidstilsynet 29. januar i år. Gruppeleiarane formidla brevet vidare til administrasjonen, og assisterande rådmann Ragnvald Joakimsen svara på det 28. mars ettersom rådmann Reidar Isdal var sjukmeld.Joakimsen avviste i svarbrevet i mars at varslaren har vore utestengd frå møte eller hatt dårlegare lønsvekst enn andre, og skriv at kommunen har ulik oppfatning enn varslaren av mykje anna i brevet, utan å gå nærare inn på kva han siktar til.Eriksen ville i brevet vita korleis kommunen har sikra varslaren varslarvern. Joakimsen svara at tidlegare avdekte avvik frå Arbeidstilsynet som gjeld mellom anna internkontroll, er lukka, at det er sett «fokus på leiing», og at det har vore drøfta i leiarmøte at gjengjelding ikkje skal førakoma i saka.– Rådmannen har vore tydeleg på å ikkje akseptera trakasserande eller gjengjeldande oppførsle, både i møte med varslaren og med leiarane. Ei anna sak er at leiarar som er skulda for korrupsjon, kan oppleva slike skuldingar som eit tillitsbrot, og skuldingane krev difor å få ei handsaming, slik den siste undersøkinga frå SBDL er ein del av, skriv Joakimsen.Han varsla at ein måtte kome tilbake til ein del påstandar i brevet når rådmannen var komen på jobb att, men det har ikkje kome fleire skriftlege svar.

– Vart overraska

Rådmann Reidar Isdal seier til HF at han ikkje har utøvd gjengjelding overfor varslaren.– Eg vart overraska då eg las det. Eg har vore oppteken av at me ikkje skal ha gjengjelding på nokon måte. Eg kjenner meg ikkje att i dette, og har godt samvit, seier Isdal.Han vedgår at rapporten vart dyr, men meiner det var naudsynt med ein ekstern gjennomgang for å oppnå ro i organisasjonen.– Han kosta pengar og fører støy med seg, men eg meiner det var rett, seier Isdal, som har tillit til dokumentet og meiner det framstår som profesjonelt og balansert.Han seier rapporten vart offentleggjord fyrst førre veke mellom anna fordi Isdal var sjukmeld i vår og arbeidet om seint i gang. Rapporten, minus namn på varslarane, vert gjord offentleg med samtykke frå dei omvarsla mellom anna for å unngå spekulasjonar, fortel han. Fram til sist veke har det ikkje for tilgjengeleg for ålmenta. No er dokumentet å finna i poostlista i sladda utgåve. Berre namna til varslarane er sladda.Isdal seier han såg føre seg ei ramme på kring 200.000 kroner då rapportarbeidet starta, men at omfanget vaks. Han hevdar at dei politiske gruppeleiarane vart orienterte om tinginga. Han seier vidare at det vart drøfta med advokatane om dei kunne vera ugilde sidan dei hadde gjeve råd til kommunen om varslaroppfølginga tidlegare i haust, noko som er påpeika i brev frå advokat Eriksen, men at det vart avvist.Han seier dei omvarsla er letta over konklusjonen i dokumentet, men vedgår at rapporten har konklusjonar som tilseier at kommunen må få betre rutinar og kan ta lærdom.– Varselet vart aldri offentleggjort. Er det rett å bruka ein halv million kroner på å sjekka ikkje offentleggjorde påstandar?– Det er for så vidt eit godt spørsmål. Men nokre har kjent til varselet, og sjølv om det ikkje har vore offentleg og ope, spreier det seg og vert gjerne til nye historier. Slike rykte vert ei last for organisasjonen. Rapporten er eit steg mot å få ro.– Trur du det vert ro?– Førebels ser det ikkje slik ut, men det var målet.

Glad for forsvar

Tidlegare landsbylos Sigrid Brattabø Handegard meiner arbeidet til SBDL er grundig og konkret, og viser til at alle dei intervjua har signert og godkjent referata av svara dei har gjeve advokatane.Ho er glad for å ha fått forsvara seg mot det ho meiner er grove og konspiratoriske skuldingar i varselet, og at det er slege fast at dei er grunnlause. Ho meiner saka er både ynkeleg og direkte djevlig.I eit brev til rådmannen 3. juli kravde ho at kommunen offentleg slår fast at det ikkje er grunnlag for skuldingane i varselet, og at kommunen ber om orsaking for måten ho er handsama på. Ho ynskjer også at varslaren og eit av vitna som er intervjua i rapporten, omtala som sjefsluskepudding, ber henne om orsaking for påstandane mot henne og firmaet til ektemannen hennar. Til sist krev ho at kommunen dekkjer advokatkostnadene hennar i saka.Rådmannen har ikkje svara på brevet enno.

Vurderer søksmål

I det siste brevet skriv Birthe Eriksen at ho vonar Arbeidstilsynet vil gripa inn. Ho skriv at varslaren måtte velja mellom å saksøkja kommunen for gjengjelding etter arbeidsmiljølova og å seia seg opp, og valde det siste.Ho tek framleis atterhald om at det kan verta aktuelt å ta ut søksmål dersom kommunen held fram med den påståtte gjengjeldinga.Eriksen seier til HF at ho hadde forventa at også kontrollutvalet hadde gripe inn i saka. Ho har inntrykk av at utvalet er usikkert på og manglar forståing for si eiga rolle. Utvalet får kritikk i advokatrapporten for handteringa av varslinga.Varslaren bad nyleg utvalsleiaren om at utvalet gjev henne varslarvern, men han svara at saka var avslutta frå utvalet si side og at utvalet ikkje kunne gje noko vern. Eriksen svara at ho uroar seg over at den einaste styresmakta som kan gripa inn, kapitulerer, og at ei sak umogeleg kan vera avslutta så lenge ho eskalerer.– Dette skjer no nettopp fordi ingen grip inn i den ubegripelege situasjonen, skriv ho.

– Feil verdiar

Tidlegare hovudverneombod i Jondal, økonomikonsulent Cato Underhaug, kallar den siste advokatrapporten for eit bestillingsverk, og undrar kva grunnlag rådmannen hadde for å tinga dokumentet. Han meiner saka er eit samansurium av tragiske hendingar, og er svært kritisk til leiinga i kommunen.– Me har altfor dårlege toppleiarar med feil verdiar. Førre rådmann måtte gå, men det har ikkje vorte mykje betre, seier Underhaug, som er intervjua som eitt av ti vitne i rapporten.Han meiner leiinga er prega av ein ukultur som fører til at tilsette kjenner på eit press for å vera samd med leiarane.– Ein må kunna koma med kritikk og innspel utan at det får negative følgjer. Slik er det ikkje, seier han.Han har gjeve opp vona om betring og har trekt seg om verneombod. Han trur ikkje tilhøva vert betre før Jondal vert del av ein større kommune i 2020. I mellomtida lyt dei som lid under dårleg leiing, berre halda ut, seier han.– Det som er trist, er at gode tilsette med ryggrad og gode verdiar sluttar og vert skuva ut til sida. Men eg har resignert, seier Underhaug.

Saknar handfaste utspel

Rådmann Reidar Isdal seier det er vanskeleg å kommentera utsegnene til Underhaug, men minner om at han har fått høve til å koma med alle opplysingar i intervjuet i rapporten. Han saknar meir grunngjevne og handfaste utspel.– Når me har fått varsel om korrupsjon med alvorlege skuldingar, og har ein grundig gjennomgang og ei faktagransking som viser at det ikkje har føregått, kan eg ikkje stille meg bak at me manglar verdiar, seier Isdal.Han trur dårleg kommunikasjon før varsla kom kan vera ei medverkande årsak til problema i Jondal.– Leiinga er sjølvsagt ikkje feilfri, seier han.

Ny sak i vinter

Det dukka i vinter opp ei ny varslingssak i Jondal, stadfestar Isdal og ordførar Larsgard. Saka er enno ikkje avslutta. Tvert om veit HF at saka er send til både Fylkesmannen og Arbeidstilsynet, etter at kommunen fyrst vart kontakta. Det resulterte i ein rapport ført i pennen av eksterne krefter.Isdal trur varslingssakene og spekulasjonane som har føregått dei siste par åra, kan forverra arbeidsmiljøet på somme felt. Han meiner tida er inne for å leggja ballane døde og sjå framover for å gjera miljøet betre.

Ikkje nytt tilsyn

Tilsynsleiar Marita Scott ved Arbeidstilsynet sitt tilsynskontor i Bergen seier at Arbeidstilsynet ikkje har funne det naudsynt med eit nytt tilsyn i Jondal kommune no. Ho viser til at førre tilsyn i 2016–2017, som følgje av varslingar, er avslutta og lukka etter at kommunen gjennomførte ein del tiltak.– Organisatoriske arbeidsmiljøtiltak tek tid og er krevjande å få på plass. Slike prosessar kan vera ei stor last for enkelte. Det er kommunens ansvar å syta for at arbeidsmiljøet fungerer, seier Sott.Ho opplyser at det er planlagt eit møte med arbeidsmiljøutvalet i Jondal til hausten. Målet er å få vita meir om status i arbeidet og effekten av tiltaka.